^10.06.2025

Napoje roślinne stają się coraz popularniejsze. To produkty stanowiące alternatywę dla mleka krowiego, otrzymywane przez ekstrakcję składników odżywczych z surowców takich jak soja, migdały, owies czy kokos. W czasopiśmie Nutrients opublikowana została opinia na temat ich roli w diecie, przygotowana przez polskich ekspertów z Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Instytutu Matki i Dziecka oraz Pomnika-Centrum Zdrowia Dziecka.

W publikacji autorzy odnoszą się do aspektów zdrowotnych stosowania napojów roślinnych w różnych grupach populacyjnych.

Niemowlęta (0-12 miesięcy) powinny być karmione piersią, a jeśli nie jest to możliwe, zaleca się stosowanie substytutów mleka kobiecego. W tej grupie nie jest zalecane podawanie roślinnych alternatyw mleka, ze względu na fakt, iż nie są one w stanie zaspokoić zapotrzebowania dziecka na niezbędne składniki odżywcze, a ich stosowanie może nieść ze sobą negatywne konsekwencje zdrowotne. Wyjątkiem są mleka modyfikowane na bazie soi, które spełniają wymagania stawiane mlekom początkowym i następnym i w związku z tym mogą być wykorzystywane w żywieniu niemowląt.

Małe dzieci (1-3 lata) mogą otrzymywać pełne mleko krowie lub preparaty na bazie mleka wzbogacane w witaminy i składniki mineralne (YCF – Young Children Formula). Pozwala to zapewnić w diecie dziecka odpowiednią ilość żelaza, wapnia, jodu, witaminy D oraz innych niezbędnych składników. Zdaniem ESPGHAN (Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci) rutynowe podawanie YCF nie jest konieczne, jednak w porównaniu z mlekiem krowim może zwiększać spożycie żelaza, witaminy D i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz zmniejszać podaż białka. Jeśli rodzice zdecydują się podawać dziecku napoje roślinne, ważne, by wybierali produkty fortyfikowane. 

Kluczowe kryteria, które warto wziąć pod uwagę, by ocenić, czy dziecko jest gotowe przejść na napoje roślinne przeznaczone dla ogółu społeczeństwa:

• Dziecko ukończyło minimum 12 miesięcy życia;
• Jego jadłospis obejmuje zróżnicowane pokarmy stałe ze wszystkich grup spożywczych;
• Pokarmy stałe zaspokajają minimum 2/3 dziennego zapotrzebowania dziecka na energię;
• W jadłospisie pojawia się nie więcej niż 500 ml alternatyw mleka dziennie, wliczając w to mleko kobiece, mleko modyfikowane oraz inne zastępniki mleka, takie jak jogurt;
• Dziecko potrafi spożywać pokarmy o konsystencji odpowiedniej do wieku;
• Dieta (pokarmy uzupełniające i alternatywy mleka) dostarcza odpowiednią ilość białka, tłuszczów oraz niezbędnych mikroskładników;
• Dziecko nie ma trudności w sferze jedzenia, które ograniczałyby różnorodność spożywanej żywności;
• Nie zdiagnozowano u niego niedoborów mikroskładników;
• Nie występują kulturowe ani religijne ograniczenia dietetyczne, które zmniejszałyby różnorodność spożywanej żywności.

Kobiety ciężarne i karmiące na dietach bezmlecznych mogą spożywać napoje roślinne wzbogacane w wapń i witaminę D jako alternatywne źródło składników, które mogłyby być potencjalnie niedoborowe. Zaleca się, by przynajmniej 1 z 3 rekomendowanych porcji produktów zastępujących mleko i produkty mleczne była wzbogacana w wapń (może być to np. 1 szklanka napoju roślinnego dostarczająca minimum 300 mg wapnia – 120 mg/100 ml).

Dodatkowo artykuł omawia rolę napojów mlecznych także w innych grupach populacyjnych (osoby powyżej 65 roku życia, osoby na dietach roślinnych, osoby z nietolerancją laktozy oraz celiakią) oraz porusza takie kwestie jak: technologia produkcji napojów roślinnych, ich wartość odżywcza oraz potencjalne korzyści oraz ryzyka związane z ich spożywaniem. 

_{Rachtan-Janicka, J.; Gajewska, D.; Szajewska, H.; Włodarek, D.; Weker, H.; Wolnicka, K.; Wiśniewska, K.; Socha, P.; Hamulka, J. The Role of Plant-Based Beverages in Nutrition: An Expert Opinion. Nutrients 2025, 17, 1562. doi.org/10.3390/nu17091562.} 

^01.06.2025

Wysokie ciśnienie krwi występujące w dzieciństwie jest związane ze zwiększonym ryzykiem nadciśnienia i innych chorób sercowo-naczyniowych w wieku dorosłym. Wyniki badania opublikowanego w maju 2025 w JAMA Network Open pokazują, że dzieci matek, u których w czasie ciąży występowały czynniki ryzyka kardiometabolicznego w postaci otyłości, cukrzycy ciążowej lub chorób nadciśnieniowych w ciąży, miały wyższe skurczowe (SBP) i rozkurczowe (DBP) ciśnienie krwi niż dzieci urodzone przez kobiety bez tych czynników ryzyka. 

Wśród dzieci, których matki miały co najmniej jeden czynnik ryzyka, przy pierwszym pomiarze ciśnienia krwi wartość SBP była wyższa o 4,88 punktu percentylowego, a DBP – 1,90 punktu percentylowego w porównaniu z sytuacją, gdy u kobiety nie występował żaden czynnik ryzyka. Dodatkowo stwierdzono, że wymienione czynniki ryzyka związane były ze zwiększonym tempem przyrostu wartości ciśnienia krwi między 2. a 18. rokiem życia o 0,5 punktów percentylowych rocznie w przypadku SBP i 0,7 punktów percentylowych rocznie w przypadku DBP.

Wyniki badania sugerują, że troska o zdrowie kardiometaboliczne kobiet w okresie ciąży może pomóc zapewnić ich potomstwu prawidłowe wartości ciśnienia krwi.

O badaniu

W badaniu kohortowym wzięło udział 12 480 par matka-dziecko. Analizowane dane pochodziły z prowadzonego w Stanach Zjednoczonych programu Environmental Influences on Child Health Outcomes i były gromadzone w okresie prawie 30 lat – między 1 stycznia 1994 a 31 marca 2023. Uwzględniono w nim 3 czynniki ryzyka kardiometabolicznego, które mogą występować u matki w czasie ciąży: otyłość przedciążową, cukrzycę ciążową oraz choroby nadciśnieniowe w ciąży.

_{Niu, Z., et al. Maternal Cardiometabolic Risk Factors in Pregnancy and Offspring Blood Pressure at Age 2 to 18 Years. JAMA Network Open, 2025, 8(5):e259205. doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2025.9205.} 

^29.05.2025

Wiele mówi się na temat potencjalnego wpływu niezbędnych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych na rozwój mózgu i funkcje poznawcze u niemowląt. Dotychczasowe wyniki badań były niejednoznaczne, jednak w czasopiśmie Nutrients pojawiła się obszerna metaanaliza, która rzuca nowe światło na tę kwestię. 

Stwierdzono, że dodawanie do mlek modyfikowanych DHA (kwasu dokozaheksaenowego z grupy omega-3) i ARA (kwasu arachidonowego z grupy omega-6) wiązało się z istotnym korzystnym wpływem na rozwój poznawczy niemowląt. Szczególnie korzystny efekt stwierdzano, gdy proporcja DHA/ARA wynosiła od 0,5 do 1. 

Do mlek początkowych NAN 1 DHA i ARA dodawane są właśnie w stosunku bliskim 1, by  zapewnić maksymalny pozytywny wpływ produktów na rozwój najmłodszych.

O badaniu

Dokonano przeglądu systematycznego oraz metaanalizy literatury dostępnej w bazach danych PubMed, Web of Science oraz Embase w okresie do lipca 2024. Do badania włączono 9 badań typu RCT (badań klinicznych z randomizacją, które są w metodologii naukowej „złotym standardem”), obejmujących łącznie 1039 osób. 

_{Tian, A.; Xu, L.; Szeto, I.M.-Y.; Wang, X.; Li, D. Effects of Different Proportions of DHA and ARA on Cognitive Development in Infants: A Meta-Analysis. Nutrients 2025, 17, 1091. doi.org/10.3390/nu17061091} 

^30.04.2025

Odpowiednia podaż witaminy D w dzieciństwie ma znaczenie dla prawidłowego rozwoju układu kostnego, odpornościowego i nerwowego. Czy jednak może mieć wpływ na ryzyko chorób serca prawie 40 lat później? 

Badania obserwacyjne wśród dorosłych sugerują, że niski poziom witaminy D w surowicy jest związany ze zwiększonym ryzykiem incydentów sercowo-naczyniowych. W kwietniu tego roku w European Journal of Preventive Cardiology opublikowano wyniki badania, które sugerują, że ta zależność może mieć swój początek znacznie wcześniej. Wykazano, że niski poziom 25-hydroksywitaminy D w dzieciństwie może być związany z nawet ponad 2 razy wyższym ryzykiem wystąpienia w wieku dorosłym wczesnych przypadków miażdżycowej choroby sercowo-naczyniowej (ASCVD). 

Doniesienia te są szczególnie istotne w świetle dostępnych danych epidemiologicznych, które wskazują, że niedobory witaminy D są wciąż powszechne na całym świecie, w tym w Polsce. Niezwykle istotne jest więc promowanie wśród rodziców odpowiedniej suplementacji witaminy D. 

Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami dzieci w Polsce powinny otrzymywać codziennie przez cały rok witaminę D w ilości:

• w pierwszym półroczu życia - 400 IU/ (10 µg) cholekalcyferolu niezależnie od sposobu karmienia;
• w drugim półroczu życia - 400–600 IU (10–15 µg) cholekalcyferolu w zależności od ilości otrzymywanej z dietą;
• w wieku 1-3 lata - 600 IU (15 µg).

Wszystkie mleka początkowe i następne NAN są zgodnie z przepisami prawa wzbogacane w witaminę D. 100 ml NAN OPTIPRO Plus 1 zawiera 1,51 µg witaminy D w postaci cholekalcyferolu.

O badaniu

Grupę badaną stanowiło 3516 uczestników prospektywnego badania Cardiovascular Risk in Young Finns. W 1980 roku, gdy mieli od 3 do 18 lat (średnio 10,5 roku), pobrano od nich surowicę krwi. Aktualnie, wykorzystując krajowe rejestry obejmujące wszystkich obywateli Finlandii, analizowano potencjalny związek między przypadkami ASCVD u dorosłych z badanej populacji a stężeniami 25(OH)D w próbkach pobranych od nich w dzieciństwie.

_{Niemelä, J., Laitinen, T.T., Nuotio, J., Pahkala, K., Rovio, S., Viikari, J., Kähönen, M., Lehtimäki, T., Loo, B., Laitinen, T.P., Jokinen, E., Tossavainen, P., Magnussen, C.G., Juonala, M., Raitakari, O. Childhood 25-OH-vitamin D Levels Predict Early Cardiovascular Outcomes in Adulthood: The Cardiovascular Risk in Young Finns Study. European Journal of Preventive Cardiology, 2025, zwaf271, doi.org/10.1093/eurjpc/zwaf271
Sosnowska C.: Wytyczne dotyczące profilaktyki i leczenia niedoboru witaminy D – aktualizacja z 2023 r. w Polsce. Standardy Medyczne/Pediatria, 2023;20:365-374}