Zielone stolce u niemowląt – czy to powód do niepokoju?

Spis treści:

1. Zielone zabarwienie stolca – wynik procesów fizjologicznych
   1. Inne przyczyny zielonej kupki u niemowlaka
2. Zielony stolec u dziecka a sposób karmienia
   1. Niemowlęta karmione piersią
   2. Dzieci otrzymujące preparaty do żywienia niemowląt
3. Kiedy zielony stolec może świadczyć o chorobie?
4. Diagnostyka
5. Zielone kupki u niemowląt – jak uspokoić rodziców?
6. Podsumowanie i rekomendacje

Zielone zabarwienie stolca – wynik procesów fizjologicznych

Zielone zabarwienie stolca jest spowodowane obecnością kwasów żółciowych wydzielanych do przewodu pokarmowego. Wskazuje się, że do 3. miesiąca życia wchłanianie zwrotne kwasów żółciowych w jelicie krętym jest mniej efektywne, co wpływa na zielony kał u dziecka. Z klinicznego punktu widzenia, zielone stolce związane są z szybszym pasażem jelitowym (prawdopodobnie spowodowanym mniejszą zawartością tłuszczów w mleku) oraz nieefektywnym karmieniem w danym czasie.

Zielone zabarwienie stolca jest zjawiskiem stosunkowo częstym. Wyniki badania z 2024 roku wskazują, że zielona barwa kału występuje u blisko 50% zdrowych noworodków urodzonych o czasie, utrzymując się przez co najmniej tydzień w pierwszych 17. tygodniach życia. Warto też podkreślić, że pierwszy stolec dziecka, zwany smółką, który pojawia się w ciągu pierwszych kilku dni życia, ma zielonkawo-czarne zabarwienie (1), przypominające smołę.

Badanie przeprowadzone na dzieciach do 24. miesiąca życia pokazuje, że kolor stolca zmienia się wraz z wiekiem. Zielony kolor stolca występował najczęściej wśród półrocznych niemowląt. Co więcej, okazuje się, że wraz z rozwojem niemowlęcia zabarwienie stolca staje się ciemniejsze. Zmiana koloru i konsystencji stolca to normalne, często występujące zjawisko w okresie niemowlęcym.

Inne przyczyny zielonej kupki u niemowlaka

Stosowanie preparatów żelaza może spowodować zmianę zabarwienia stolca na ciemnozieloną (2). W opisowym badaniu przekrojowym z 2008 roku wykazano, że profilaktyczne podawanie żelaza zmienia kolor stolca na zielony. U dzieci w wieku od 6 do 24 miesięcy, które otrzymywały preparaty żelaza, zielone zabarwienie kału występowało znacznie częściej (22,9%) w porównaniu do dzieci, które nie otrzymywały żelaza (4,3%).

Kolor i konsystencja stolca, jak i częstotliwość wypróżniania, uzależnione są też od rodzaju spożywanego pokarmu, co jest szczególnie zauważalne podczas rozszerzania diety maluszka. Obecne w diecie intensywnie zielone produkty (np. szpinak, brokuły czy jarmuż) mogą powodować zmianę zabarwienia stolca (3).

Zielony stolec u dziecka a sposób karmienia

Prospektywne badanie kohortowe z 2024 roku, dotyczące funkcjonowania jelit u 1052 zdrowych niemowląt urodzonych o czasie do 4. miesiąca życia wykazało, że u blisko połowy z nich występowały przeważnie zielone stolce utrzymujące się przez co najmniej tydzień. Częstotliwość ta była podobna zarówno wśród dzieci karmionych piersią, jak i preparatami do żywienia niemowląt. Zielony kał u niemowlaka związany był z nieco luźniejszą konsystencją i wyższą częstotliwością defekacji.

Niemowlęta karmione piersią

U zdrowych maluszków karmionych wyłącznie piersią obserwuje się znaczną zmienność barwy stolca. To istotna informacja, która pomoże uspokoić rodziców, ponieważ zarówno zielone (3,4), jak i brązowe (5), żółte (6) czy pomarańczowe (7) stolce, występują regularnie wśród zdrowych niemowląt.

Zielony stolec u niemowlaka karmionego piersią może też świadczyć o nieprawidłowej technice karmienia. Jasnozielone (4), wodniste i spienione stolce obserwuje się wśród dzieci otrzymujących mleko matki przy częstym zmienianiu piersi, co prowadzi do nadmiernego spożycia mleka pierwszej fazy o mniejszej zawartości tłuszczów. Zaleca się karmienie do pełnego opróżnienia jednej piersi przed przejściem do drugiej. Warto również dodać, że u znacznej części noworodków obserwuje się tzw. stolce przejściowe, czyli biegunkę fermentacyjną, która jest następstwem przejściowej dysproporcji między aktywnością laktazy a podażą laktozy z mlekiem matki.

Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia. Mleko matki pozostaje niekwestionowanym standardem żywienia niemowląt, dostarczając nie tylko niezbędnych składników pokarmowych, ale również związków bioaktywnych, zmniejszając ryzyko rozwoju chorób w przyszłości. Co więcej, skład mleka kobiecego przekłada się na bardzo dobrą strawność i tolerancję, co czyni je optymalnym pokarmem dla prawidłowego rozwoju dziecka.

Dzieci otrzymujące preparaty do żywienia niemowląt

Zielone stolce (2) u niemowlaka karmionego preparatami do żywienia niemowląt (dawniej mlekiem modyfikowanym) jest zjawiskiem normalnym, co może wynikać z obecności żelaza w tych preparatach. U maluszków z alergią pokarmową na białka mleka krowiego, które otrzymują preparaty do żywienia niemowląt zawierające hydrolizowane białka, powszechnie obserwuje się zielonkawe stolce (8). Wynika to z różnic w procesach wchłaniania i przemiany metabolicznej hydrolizatów białkowych dla niemowląt w stosunku do białek w niezmienionej formie.

W prospektywnym badaniu kohortowym z 2012 roku przeprowadzonym na 600 zdrowych niemowlętach do 3. miesiąca życia zaobserwowano, że w trzecim miesiącu życia aż połowa stolców wśród dzieci otrzymujących preparaty do żywienia niemowląt miała zielone zabarwienie.

Warto również pamiętać, że kolor i konsystencja stolca, a także częstotliwość defekacji, mogą zmieniać się wraz ze zmianą preparatu do żywienia niemowląt. Praktyczne wskazówki dotyczące postępowania w przypadku zmiany preparatów do żywienia niemowląt zawiera broszura, która dostępna jest do pobrania na końcu artykułu.

Kiedy zielony stolec może świadczyć o chorobie?

Jasnozielone stolce (4) mogą wynikać też z infekcji wirusowych czy biegunki, jeżeli oprócz zmiany koloru stolca występują jeszcze zmiany w zachowaniu dziecka. Wystąpienie zielonego, śluzowego stolca wraz z wydaleniem gazów jelitowych i tymczasowym uspokojeniem dziecka może być również symptomem kolki niemowlęcej. I choć objawy żołądkowo-jelitowe, które manifestują się w oddawanym stolcu, mogą świadczyć o chorobach, warto zwrócić uwagę na inne, towarzyszące symptomy.

Nieprawidłowe, alarmujące kolory stolca, na które warto uczulić rodziców, to czarny (9), czerwony (10) i biały (11). Istotne znaczenie ma również występowanie śluzu lub krwi w kale (czerwone zabarwienie stolca może wskazywać na obecność krwi). Śladowe domieszki krwi mogą być konsekwencją zaparć, jednak większe ilości stanowią podstawę do pogłębionej diagnostyki. Z kolei gęsty, czarny stolec, jeżeli utrzymuje się dłużej niż 3 dni, może być oznaką przedostania się krwi do przewodu pokarmowego dziecka.

Diagnostyka

Ocena niemowlęcia z zielonymi stolcami wymaga przede wszystkim zebrania dokładnego wywiadu i określenia objawów towarzyszących, które mogłyby wymagać dodatkowej interwencji. Konsultacja pediatryczna jest wskazana, gdy zielone stolce utrzymują się dłużej niż kilka dni, szczególnie w przypadku współwystępowania innych symptomów mogących sugerować pierwsze objawy choroby (np. wtedy, kiedy występuje także gorączka).

Zielonemu zabarwieniu stolca może towarzyszyć biegunka, gdzie bardzo ważna jest odpowiednia podaż płynów, aby nie doprowadzić do odwodnienia. Warto przypomnieć rodzicom, że choć zielona zawartość pieluszki zazwyczaj nie powinna być powodem do niepokoju, zawsze warto obserwować maluszka i zachować czujność w przypadku, kiedy coś w zwyczajach dziecka się zmienia.

Jeżeli poza odmiennym zabarwieniem stolca, opiekun zaobserwuje zmianę jego konsystencji czy częstości wypróżnień, obecność krwi lub dużej ilości śluzu, należy pilnie skontaktować się z pediatrą. Objawy bezwzględnie wymagające konsultacji, to również czarne zabarwienie kału utrzymujące się wiele dni po urodzeniu, a także czerwone, białe lub białoszare. Szczególną uwagę należy zwrócić na bardzo wodniste, częstsze stolce lub bardziej obfite niż zwykle.

Istotne elementy wywiadu obejmują szczegółowy opis stolca: kolor, konsystencję, wielkość oraz częstotliwość wypróżnień. Zebranie tych informacji od opiekunów umożliwia właściwą ocenę kliniczną i podjęcie decyzji o ewentualnej konieczności wykonania dalszych badań diagnostycznych lub podjęcia odpowiedniej interwencji. W większości przypadków zielone stolce u zdrowego niemowlęcia są zjawiskiem normalnym i nie wymagają dodatkowego postępowania diagnostycznego. Zawsze należy zwracać uwagę na całościowy obraz kliniczny dziecka, a nie tylko pojedynczy objaw.

Zielone kupki u niemowląt – jak uspokoić rodziców?

Warto podkreślić, że zielona barwa kału u zdrowego niemowlęcia, bez innych niepokojących objawów, jest zazwyczaj zjawiskiem fizjologicznym i nie wymaga dodatkowej interwencji. Jeżeli dziecko jest pogodne oraz prawidłowo przybiera na masie ciała, zmiana zabarwienia stolca na zielony nie powinna być powodem do zmartwień.

Obserwacja stolców swoich dzieci zamiast pochopnego działania to zasada, którą warto przekazać rodzicom. Empatyczna komunikacja z opiekunami, oparta na uważnym słuchaniu, buduje zaufanie i pozwala na skuteczne monitorowanie stanu zdrowia dziecka.

Podsumowanie i rekomendacje

Zielone zabarwienie stolca u niemowląt jest najczęściej zjawiskiem fizjologicznym, wynikającym z naturalnych procesów trawiennych oraz skrócenia czasu przechodzenia pokarmu przez przewód pokarmowy. U niektórych dzieci początkowo mogą występować zielonkawe stolce przy stosowaniu preparatów do żywienia niemowląt zawierających żelazo czy hydrolizowane białko, co również nie powinno być powodem do niepokoju. Zmiana stolca na czarne lub zielonkawe zabarwienie może być również skutkiem obecności w diecie zielonych warzyw u starszych dzieci, gdzie zielony barwnik jest usuwany z kałem. W przypadku karmienia mlekiem kobiecym, zielony kolor kału może być skorelowany z nieodpowiednią techniką karmienia, jak i zbyt częstym zmienianiem piersi.

Zdarza się, że zielonkawe zabarwienie stolca jest związane z infekcją, biegunką czy kolką niemowlęcą. Warto jednak podkreślić, że w przypadku braku występowania innych, niepokojących symptomów (takich jak gorączka czy krew w stolcu), zielony kał wśród maluszków jest naturalnym zjawiskiem i najczęściej nie wymaga dodatkowej interwencji. Konsultacja pediatryczna jest wskazana w przypadku współwystępowania innych objawów lub utrzymywania się niepokojących zmian przez dłuższy czas. Kluczowe znaczenie ma edukacja rodziców, która pomoże w identyfikacji objawów mieszczących się w zakresie normy, jak i tych, które mogą wymagać dodatkowej diagnostyki. Warto zadbać o budowanie wspierającej relacji opartej na wzajemnym zaufaniu i uważnym słuchaniu.